Biała Waka: młode miasto - historyczne okolice

Biała Waka jest jedną z najmłodszych miejscowości rejonu solecznickiego. Powstała na początku lat 50. ubiegłego wieku, kiedy w okolicy podjęto ekspluatację złóż torfu.
Biała Waka liczy 1320 mieszkańców, gmina zaś – ok. 1700 mieszkańców. Powierzchnia gminy - 66,02 km kw. Od 2006 roku funkcje starosty gminy białowackiej pełni Gienadij Baranowicz. W pracy pomaga mają mu cztery pracowniczki starostwa: sekretarz Oksana Bizunowicz, st. specjalistka Krystyna Maria Sławińska, księgowa Teresa Bogdziewicz i pracownik socjalny Olga Wersocka.

Misja urzędu gminy

Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Zadania te obejmują w szczególności sprawy ładu przestrzennego, gminnych dróg, wodociągów i kanalizacji, pomocy społecznej, współpracy ze społecznością lokalną i inne. W 2012 roku w urzędzie gminy zarejestrowano 26 wniosków o pomoc socjalną, 40 podań o zasiłki dla dzieci, 52 wnioski o rekompensatę na ogrzewanie, 620 osób zwróciło się z prośbą o pomoc żywnościową z funduszy interwencyjnych.

 

Ogólnie wysoki wskaźnik bezrobocia w rejonie solecznickim w gminie białowackiej jest łagodzony bliskością Wilna. Wielu mieszkańców Białej Waki i okolic znajduje zatrudnienie w stolicy. Białą Wakę można też nazwać jedną z podstawowych miejscowości przemysłowych naszego rejonu. Znajdujące się tu ZSA „Žybartuva“, zajmująca się obróbką kamienia, ZSA „Vilasta“, produkująca środki higieny oraz ZSA "JGH“, rozpowszechniająca polskie wyroby mięsne na terytorium całej Litwy są też pracodawcami dla całych miejscowych rodzin. Dla osób bezrobotnych czasowe zatrudnienie oferuje gmina i giełda pracy poprzez organizację robót publicznych. W roku ubiegłym z tego rodzaju oferty skorzystało 36 osób. Do robót publicznych zostało zaangażowanych także 71 osób, otrzymujących zasiłki socjalne.

Inicjatywy starostwa
Pomysłowości, aktywności i realizacji swoich idei gminie białowackiej, a przede wszyskim ich inicjatorowi staroście Giendijowi Baranowiczowi, można pozazdrościć. Pod względem niektórych inicjatyw poniekąd jest nawet jedyna wśród pozostałych 13 gmin rejonu. Chodzi tu między innymi o stronę internetową gminy białowackiej www.baltojivoke.lt , a także wprowadzony standardowy ubiór pracowników starostwa.

Własne źródło informacji mieszkańcy gminy białowackiej mają od 2009 roku. Strona internetowa www.baltojivoke.lt posiadająca dwie wersje językowe – litewską i polską- jest redagowana przez pracowników starostwa jako funkcja dodatkowa. Codziennie odwiedza ją ok. 20 osób.

 

Mundurki pracowników starostwa po raz pierwszy zostały zaprezentowane podczas uroczystości noworocznych w 2011 roku. Podstawowym elementem stroju jest emblemat, czyli herb Białej Waki, przedstawiający lecącego zimorodka z zaciśniętą w pazurach złowioną rybą.

Herb Białej Waki został zatwierdzony w 2009 roku. Dominuje w nim złoty kolor symbolizujący wiarę, stałość, mądrość i chwałę. W tarczy herbu – kolor zielony, symbolizujący obfitość, jednak tutaj przede wszystkim nawiązujący do przyrody i Puszczy Rudnickiej.
Jedną z ważnych inicjatyw starostwa w Białej Wace są wybory „Człowieka Roku Gminy Białowackiej“, organizowane od 2006 roku. W ciągu tego okresu ten dostojny tutuł uzyskali: 2006 rok - Edward Kurkianiec (rzeźbiarz, krajoznawca), 2007 rok - Adelė Zienienė (nauczycielka, kustosz miejscowego muzem), 2008 rok - Aušra Varnelienė (nauczycielkaSzkoły Średniej „Šilo“), 2010 rok (trzech laureatów z okazji obchodów 60-lecia miasta) - Grzegorz Jutkiewicz (dyrektor ZSA „JGH“), Danutė Gintautienė (nauczycielka, kierownik miejscowego folklorystycznego zespołu tanecznego), Czesław Wojsznis (lekarz emerytowany), 2011 rok – Irena Bogdziewicz (nauczycielka Szkoły Średniej im. Elizy Orzeszkowej), 2012 rok – Andrzej Orłowski (dyrektor ZSA „Žybartuva“).

Inwestycje – osiągniecia i plany

Pierwsze inwestycje na terytorium gminy białowackiej dotyczyły renowacji placówek oświatowych. W roku 2010 remontu doczekała Szkoła Średnia im. Elizy Orzeszkowej w Białej Wace. W toku realizacji projektu zostały wymienione okna i drzwi, odnowione korytarze, pracownie, sala sportowa, stołówka. Koszt inwestycji stanowił 1 mln 250 tys. 815 litów, z nich 720 tys. 497 Lt pochodziło z budżetu samorządu rejonu solecznickiego, 530 tys. 318 Lt stanowiły środki Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Kilka lat wcześniej dokonano renowacji elewacji frontowych Szkoły Średniej „Šilo“. Dzisiaj znajdujące się obok siebie dwie odnowione szkoły cieszą oko zarówno mieszkańców miasta, jak też gości Białej Waki.

 

Renowacja budynku miejscowego żłobka – przedszkola, jaka odbywała się w roku 2012 i będzie kontynuowana w roku bieżącym, zamknie listę prac remontowych w placówkach oświatowych Białej Waki. W ramach projektu dokonano remontu stołówki, urządzono system wentylacyjny i przeciwpożarowy, odremontowano dach, wymieniono drzwi. W tym roku dokona się ocieplenia budynku.

W grudniu 2011 roku nastąpiło długo oczekiwane otwarcie nowo renowowanego Centrum Kultury. Modernizacja instytucji kultury była wynikiem projektu „Renowacja budynku Centrum Kultury w Białej Wace oraz uporządkowanie terytorium przy placówce” finansowanego przez Unię Europejską w ramach Funduszu Spójności. Całość inwestycji kosztowała 1 mln 581 tys. 861 litów. Po roku działalności odnowionej placówki kultury można śmiało twierdzić, że remont okazał ogromny wpływ na jej działalność. Jak twierdzi dyrektor Centrum Kultury w Białej Wace Loreta Grigorowicz, podczas każdej imprezy sala pęka w szwach, ludzie o wiele chętniej biorą udział w przedsięwzięciach, a aktywność mieszkańców powoduje też większe zaangażowanie do pracy pracowników placówki.

 

Ważną dziedziną w zakresie gospodarki komunalnej, która potrzebuje dużych inwestycji, są remonty dróg. W roku 2011 w Białej Wace dokonano remontu ulicy T. Kościuszki, w ramach którego odremontowano drogę i ułożono krawężniki. Całość inwestycji wyniosła 264 tys. 700 litów. Do tego rodzaju przedsięwzięć na terytorium gminy białowackiej należy też remont mostu przez Mereczankę w Białej Wace oraz remont mostu w Rudni. W Białej Wace przy ul. Wileńskiej urządzono przystanek autobusowy.

W planach gminy na rok bieżący jest kontynuacja rozpoczętych działań, jak też podjęcie nowych inwestycji. Należy do nich budowa uniwersalnego boiska sportowego w Białej Wace – projektu zainicjowanego przez wspólnotę lokalną i realizowanego w ramach programu Leader, przewidującego powstanie w Białej Wace placu, gdzie swoje zamiłowania sportowe mogliby kultywować siatkarze, koszykarze, piłkarze, ringowcy itd. Dopełnieniem tej inwestycji byłby też placyk zabaw dla dzieci – zadanie tak samo wpisane na listę inwestycji białowackiego starostwa.

Ideą dziesięciolecia można by już było nazwać odbudowę miejscowej łaźni – inwestycji, do której białowacka społeczność przymierza się od kilku lat, jednak z powodu braku środków prace remontowe wciąż nie ruszają. Tym niemniej starostwo i miejscowa wspólnota lokalna nie dają za wygraną i widzą starą łaźnię nie tylko jako pomieszczenie do kąpieli, ale też obiekt z salą konferencyjną, kawiarnią, pokojami noclegowymi. Na danym etapie inicjatorzy pomysłu posiadają projekt techniczny, teraz należy ubiegać się o środki na odbudowę budynku. Projekt jest realizowany z programu Leader.

Tradycje, działalność kulturalna i sportowa

W 2010 Biała Waka uroczyście obchodziła swoje 60-lecie. Z tej okazji odbyły się imprezy kulturalne, spotkania, zostały zrealizowane projekty międzynarodowe.

Rok 2013 w Białej Wace zostanie odznaczony 25-leciem biegu lekkoatletycznego Biała Waka – Rudniki – Biała Waka. Co roku w kwietniu na tradycyjny maraton do Białej Waki zjeżdżają się sportowcy z różnych zakątków Litwy. Od kilku ostatnich lat imprezę dopełniły także zmagania w innych dyscyplinach sportowych: siatkówce, koszykówce, piłce nożnej, przeciąganiu liny oraz ringo – dziedzinie w której białowaczanie słyną swoimi osiągnięciami nie tylko w kraju, ale też zagranicą.

 

W imprezie biorą udział reprezentanci aktywnie działających tu klubów sportowych – Klubu Piłki Nożnej (prezes Raimundas Mačis), Klubu Koszykówki (prezes Waldemar Łodziato), Klubu Sportowego „Jaunystė“ (prezes Witalij Widuto), Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (prezes Gienadij Baranowicz).

Oprócz tradycyjnej imprezy sportowej Biała Waka może się pochwalić kilkoma tradycyjnymi imprezami kulturalnymi. Dla przykładu na tak zwane „Płomyczki Noworoczne” zapisy trwają już od października. Gromadzi się na nich ponad 100 osób i wszyscy doskonale się bawią do białego rana.

Dumą Centrum Kultury w Białej Wace jest zespół „Mega dance”, prowadzony przez Jurgę Kalinauskienė. Powstała przed kilkoma laty grupa taneczna może pochwalić się doskonałymi osiągnięciami i jest gorąco oklaskiwana nie tylko przez miejscową publiczność, ale też podczas swoich licznych wyjazdów koncertowych.

Innym „mega“ w Białej Wace jest „Mega Junior“ – organizacja zespolająca miejscową młodzież. Liderką grupy jest Justyna Kaziukonytė, a podstawowym zakresem działalności organizacji jest praca na rzecz miejscowej społeczności. Młodzież widzi ją poprzez udział nie tylko w dużych projektach, ale też drobnych akcjach sprzątania cmentarzy, zazieleniania terytorium, wycieczek po rejonie i kraju.

 

Przy Centrum Kultury w Białej Wace działa muzeum, w którym zostały zebrane XIX - XX-wieczne przedmioty użytkowe mieszkańców tych okolic, prasa, zdjęcia.

Muzeum w kotłowni i rzecznik Ziemi Białowackiej

W rejonie solecznickim są cztery muzea, dwa z nich - w Białej Wace. Jedno, już wspominane, przy Centrum Kultury, inne – w ... miejscowej kotłowni. Nietypowe miejsce jak na taką instytucję, zostało wybrane ze względu na miejsce pracy jej założyciela. Edward Kurkianiec początkowo gromadził eksponaty w mieszkaniu, kiedy zabrakło miejsca zaczął je wynosić do miejscowej kotłowni, gdzie pracuje. Jednak zaraz i tu zbiorom zabraknie miejsca. Kolekcja liczy ponad 1000 eksponatów, najstarsze z nich pochodzą z XII – XIV wieku. Poukładane w szafkach bądź powywieszane na ścianach starożytne topory, okucia, wagi, radia czy telefony budzą podziw i ogromne poszanowanie w stosunku do ich właściciela. Każdy eksponat ma swoją historię, którą Edward Kurkianiec chętnie opowiada każdemu odwiedzjącemu. Zatem będąc w Białej Wace obowiązkiem każdego jest odwiedzenie danego muzeum. Zaskoczenie jest gwarantowane i narazie jeszcze bezpłatne.

 

Zainteresowanie Edwarda Kurkiańca historią przedstawia nie tylko jego muzeum, ale też dążenie do zachowania pamięci narodowej na Ziemi Białowackiej poprzez oznakowanie historycznych miejsc. Takich w okolicy nie brakuje. Jako rzeźbiarz – a to jeszcze jedno hobby E. Kurkiańca – ustawił swoje rzeźby w pięciu miejscach w Puszczy Rudnickiej, zdobią one też wjazdy do Białej Waki od strony Solecznik i Wilna. Najświeższą ideą Edwarda jest upamiętnienie 150. rocznicy Powstania Styczniowego. Rzeźba, przedstawiająca powstańca z krzyżem i bronią w ręku, poniekąd stoi w drwalce. Jest częścią zespołu rzeźb z okazji jubileuszu jednego z najważniejszych narodowych wystąpień, które swoim zasięgiem objęło również tereny obecnego rejonu solecznickiego. Całość ma stanowić krzyż, wyrastający z kamieni i krzewów – symbolizujących bohaterstwo żołnierzy i Puszczę Rudnicką. Zgodnie z zamiarami autora pomnik musiałby być ustawiony na Górze Kościelnej w Puszczy Rudnickiej, miejscu, gdzie powstańcy dawali przysięgę i skąd ruszali do boju.

 

Turystyka dziś i na wyrost

Okolice Białej Waki są interesującym miejscem dla rozwoju turystyki zarówno ze względu na bogatą historię, jak też na walory przyrodnicze. Działająca w Białej Wace Wspólnota lokalna ma opracowane trzy szlaki turystyczne po Puszczy Rudnickiej.

Puszcza Rudnicka jest częścią jednego z największych na Litwie masywów leśnych - Lasów Rudnickich, których ogólna powierzchnia wynosi 26 000 ha. Najprawdopodobniej w roku 1470 Kazimierz IV Jagiellończyk, nim został królem polskim, rządząc Litwą w roku 1470 zbudował tu dwór myśliwski. Za panowania Zygmunta Starego zamiast skromnego domu zostały wzniesione trzy oddzielne pałacyki z ogromnych bali sosnowych na wysokim podmurowaniu z piętrami, otoczone sadzawkami i ogrodem. Zygmunt Stary zwykł był mieszkać w jednym, a królowa Bona w drugim. Nieopodal znajdowały się inne jeszcze zabudowania dla łowczych i dworzan oraz stajnie królewskie. W głębi puszczy na ogrodzonym terytorium hodowano dziką zwierzynę, a teren tego lasu dotychczas jest nazywany Zwierzyńcem.

 

Puszcza Rudnicka jest nieustannie związana z historią walk narodowowyzwoleńczych. W jej kniejach stacjonowały oddziały powstańcze 1831 i 1863 roku. W czasie II wojny światowej w Puszczy Rudnickiej stacjonowały oddziały Armii Krajowej m. in. por. Jana Borysewicza „Krysi”, „Wilhelma”. Pamiątką po poległych tu żołnierzach jest m. in. Krzyż z napisem upamiętniającym poległych żołnierzy AK.

W puszczy spotkamy też ruiny starej leśniczówki „Sędków”, w której gościli tu m. in. prezydent Polski Ignacy Mościcki, pisarz Melchior Wańkowicz. Pamiątką tamtego okresu jest książka Włodzimierza Korsaka pt. „Puszcza Rudnicka”.

 

Terytorium puszczy to olbrzymi kompleks biotopów, który niewątpliwie jest jednym z najwartościowszych terenów w rejonie. W okolicy Zygmunciszek na wysokość 30 m wznoszą się wydmy kontynentalne. W latach 1939 - 1940 działał tu poligon wojskowy, dziś już nie istniejący. Otwarte, piaszczyste pustkowie zostało ukształtowane przez zrzucane na poligon pociski oraz ciągłe pożary.