Butrymańce – gmina z okazałymi dębami w tle

W połowie drogi między Solecznikami i Ejszyszkami leży osiedle Butrymańce. Jest to centrum administracyjne gminy liczącej niespełna 2000 mieszkańców. Powierzchnia gminy zajmuje 92 km². Do gminy należy 29 wsi.

Od 2007 roku gminą kieruje Wanda Bielska. W pracy pomaga jej sekretarz Janina Jusiewicz, st. specjalistka Maria Znamierowska, specjalista ds. rolnictwa Henryk Pożarycki, pracownik socjalny Natalia Karpowicz, księgowa Danuta Wojtkiewicz. Pośrednikami między mieszkańcami wsi a pracownikami starostwa są sołtysi, których na terytorium gminy pracuje pięć osób – Tadeusz Rudzis, Ludmiła Tkaczenko oraz trzy Teresy – Zujewicz, Binkiewicz i Walukiewicz. Wybrani przez społeczność lokalną, choć i nieodpłatnie są pomocnikami w każdej dziedzinie działalności gminy.

 

Misja urzędu gminy

Do zadań gminy z zakresu gospodarki komunalnej należy bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych w zakresie utrzymania dróg, ulic, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, oświetlenia.

 

W roku ubiegłym w zakresie remontu dróg w gminie została odremontowana droga żwirowa do wsi Jurgańce. Przed dwoma laty zaasfaltowano 300-metrowy odcinek drogi w Butrymańcach. W tym roku zostanie zaasfaltowany odcinek ulicy Szkolnej w Dojlidach, na co zostało wyasygnowanych 48 tys. litów. Nieduża, ale też potrzebna inwestycja czeka drogę z Janczun do Gudakampi, w toku której zostanie odremontowany odcinek drogi żwirowej.

W dziedzinie oświetlenia w gminie butrymańskiej największa inwestycja dotyczyła urządzenia systemu oświetlenia ulicznego we wsi Wersoczka, jaka miała miejsce w 2011 roku. W Butrymańcach zostały wymienione lampy na latarniach przy ulicy Kościelnej.

 

Rozwój infrastruktury wodno – ściekowej oraz poprawa jakości wody - to główny cel inwestycji prowadzonych przez samorząd rejonu solecznickiego w zakresie gospodarki wodociągowej. Z systemu wodociągu i kanalizacji w gminie korzystają cztery wsie. W Butrymańcach dostęp do systemu mają 103 rodziny, w Janczunach – 97, w Dojlidach – 22, w Wysokich – 4 rodziny. W 2011 roku ważną inwestycją gospodarczą dla mieszkańców Butrymańc i Dojlid było urządzenie hydroforów, utrzymujących stałe ciśnienie wody w sieci wodociągowej, dzięki czemu teraz mieszkańcy wsi nie mają zakłóceń w podaniu wody do mieszkań. Dobiega końca, rozpoczęta w roku ubiegłym budowa sieci świadczenia zimnej wody w Janczunach. W ramach projektu finansowanego z programu Leader i budżetu samorządu rejonu solecznickiego, którego wartość stanowi 928 tys. litów został zrekonstruowany system wodociągowy, z kórego będzie korzystało niejedno pokolenie janczunian.

Inwestycje zmieniające wygląd gminy i jakość życia mieszkańców

Janczuny – druga pod względem wielkości miejscowość w gminie butrymańskiej w ostatnich latach doczekała też innych ważnych i kosztownych inwestycji. Tak w roku minionym w budynku Sali Imprez i szkoły początkowej zostały wymienione okna, co w znacznym stopniu wpłynęło na zużycie energii cieplnej oraz przytulność pomieszczeń, do których teraz chętniej przychodzą mieszkańcy na różnorodne imprezy kulturalne i spotkania.

 

Tymczasem najważniejszą i najbardziej oczekiwaną przez mieszkańców inwestycją jest renowacja budynku janczuńskiego przedszkola. W ramach realizacji projektu „Remont kapitalny budynku żłobka - przedszkola w Janczunach oraz dostosowanie go do potrzeb uniwersalnego centrum wielofunkcyjnego ” dobiegają końca prace budowlano – remontowe związane z wykonaniem danego zamówienia. Koszt inwestycji stanowi 2 mln 60 tys. litów, z czego 85 proc. zostanie zrefundowanych ze środków Unii Europejskiej. Przedmiotem zamówienia jest termomodernizacja budynku, wykonanie robót konstrukcyjno – budowlanych, dotyczących kompleksowego remontu elewacji budynku oraz wewnętrzne prace remontowe. W pierwszym etapie prace obejmowały kapitalny remont budynku przedszkola, natomiast zagospodarowanie terenu przy obiekcie będzie realizowane jako osobne zadanie. W toku projektu został wybudowany nowy dach, ocieplone ściany, wymienione okna i drzwi, odremontowano instalację elektryczną, urządzono system wodociągu i kanalizacji, wybudowano kotłownię, wykonano zmiany w wewnętrznym układzie konstrukcyjno - funkcjonalnym obiektu. W wyniku realizacji projektu budynek żłobka - przedszkola zostanie podzielony na trzy strefy, w których opowiednio rozmieszczą się żłobek, przedszkole oraz centrum wspólnoty lokalnej.

Jesienią ubiegłego roku w Rakliszkach oddano do użytku strefę wypoczynkową nad miejscowym stawem. W sezonie letnim staw jest oblegany zarówno przez mieszkańców Rakliszek, jak też przyjezdnych wypoczynkowiczów. Przez długie lata nie było tu parkingu, dogodnego dojazdu, wyczyszczenia potrzebował brzeg.

 

Projekt administracji samorządu rejonu solecznickiego pod nazwą „Urządzenie i dostosowanie do potrzeb rekreacyjnych strefy wypoczynkowej we wsi Nowe Rakliszki” był realizowany w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” objętego programem Rozwojem Obszarów Wiejskich 2007-2013 na bazie programu Leader. W toku realizacji projektu zostały urządzone ścieżki, wybudowano altankę, mostek, ubikację oraz plac do gry w badminton, strefe wyposażono w elementy małej architektury - ławki, kosze na śmieci. Prace porządkowe na obiekcie trwały prawie pół roku i zmieniły teren nie do poznania.

Placówki oświatowe w nowym obliczu

Na terytorium gminy działa pięć placówek oświatowych:  trzy szkoły - Szkoła Średnia im. Anny Krepsztul z filią klas początkowych w Janczunach  i Szkoła Podstawowa (z litewskim językiem nauczania, należąca do gestii Ministerstwa Oświaty i Nauki RL) w Butrymańcach, Szkoła – Centrum Wielofunkcyjne w Dojlidach oraz dwa żłobki – przedszkola w Butrymańcach i Janczunach.

W ostatnich latach każda z tych placówek doczekała pokaźnych remontów. W roku 2010 ukończono remont pomieszczeń Szkoły Średniej im. Anny Krepsztul w Butrymańcach. Lepsze warunki pracy i nauki – to doskonały prezent urodzinowy dla placówki, która w tym roku obchodziła jubileusz 100-lecia. Rozpoczęty w 2009 roku pierwszy etap prac remontowych kosztował 541 tys. litów, z nich 51 proc. środków zostało wyasygnowanych z budżetu samorządu, 49 proc. – z budżetu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Wartość II etapu projektu, to 495 tys. litów, z których 80 proc. – środki Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, 20 proc. – środki samorządowe. W toku realizacji projektu zostały wymienione okna i drzwi, odnowione korytarze, pracownie, sala sportowa, urządzono linie internetowe, uporządkowano system hydrauliczny.

 

Miniony rok  był znaczący dla placówki ze względu na obchody jubileuszowe patronki szkoły Anny Krepsztul. 2012 rok przez samorząd rejonu solecznickiego został ogłoszony rokiem jubileuszowym malarki ludowej Anny Krepsztul. W tym roku 20 lutego obchodziliśmy 80. rocznicę urodzin, a 12 października 5. rocznicę śmierci malarki. W związku z obchodami odbyły się cykle imprez poświęconych życiu i twórczości Anny Krepsztul, na który złożyły się wystawy, prelekcje, projekcje filmowe, plenery i konkursy plastyczne. Wiele imprez z tej okazji miało miejsce m. in. w Szkole Średniej w Butrymańcach, noszącej jej imię.

 

Od 2010 roku z odnowionych pokoi, nowego placu zabaw, mebli i nowego sprzętu kuchennego korzystają pracownicy i dzieci przedszkola w Butrymańcach. Wartość inwestycji – 236 tys. litów, z nich 80 proc. – środki Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, 20 proc. – środki budżetu samorządu.

W latach 2011-2012 odnowiono pomieszczenia jeszcze jednej placówki oświatowej w gminie - Dojlidzkiej Szkoły Podstawowej (teraz Szkoła – Centrum Wielofunkcyjne).

Rolnicy niczym dęby

Przejeżdżając gminę butrymańską można obserwować urocze krajobrazy z kilkusetletnimi dębami w tle. Dane statystyczne mówią o istnieniu tu ponad 50 okazów. Niczym krzepkie dęby w butrymańskie pola swoje korzenie puścili miejscowi rolnicy. Ich liczbą i stanem gospodarzenia może się pochwalić rzadko która gmina. Starania i osiągnięcia rolników niejednokrotnie były oceniane przez władze samorządowe i państwowe, w tym też poprzez nadanie zaszczytnego tytułu rolnika roku. A takie otrzymywali Tadeusz Rudzis z Dojlid (2009 rok) i Romuald Żełudziewicz z Janczun (2006 rok). Laureatami konkursu byli Jan Bandalewicz z Butrymańc oraz Edward Józef Jankowski z Ejszyszek, prowadzący gospodarstwo w okolicach Janczun. Duże ekologiczne gospodarstwa prowadzą Antoni Bandalewicz, Maria i Witold Waluczkowie, Janina Kumcewicz. Nietypowy kierunek działalności rolniczej obrała Anżelika Kiedar ze wsi Kuże, hodująca ekologiczne warzywa i zioła. Poza tym uwagę przybysza przyciąga budownictwo na terytorium prowadzonego przez kobietę gospodarstwa. Są to oryginalne domki z gliny, które, jak twierdzi gospodyni, okazują pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka.

 

W gminie butrymańskiej działa też spółka rolna „Butrimonys” - jedno z nielicznych gospodarstw w republice, które swój rodowód prowadzi od czasów radzieckich. W latach 90. w odróżnieniu od większości kołchozów i sowchozów butrymańskie gospodarstwo nie rozpadło się. Wielka zasługa w tym dyrektora przedsiębiorstwa, długoletniego członka Rady samorządu rejonu solecznickiego Wojciecha Szyłki. Dzisiaj spółka „Butrymańce” jest jednym z największych gospodarstw rolnych w rejonie solecznickim. Jej nadziały sięgają 1000 ha, przedsiębiorstwo zatrudnia 30 osób,a w okresie letnim także pracowników sezonowych. Dla mieszkańców gminy z wysokim poziomem bezrobocia, stały zarobek jest bardzo ważny. Tym bardziej, że pracownicy spółki na zasadach ulgowych korzystają z techniki i sprzętu obrabiając własne pola. Spółka i jej kierownik są dobrymi przyjacielami i pomocnikami miejscowych placówek oświatowych i imprez kulturalnych, a wykonane przez kierownika spółki poruszające się niczym żywe kukły przedstawiające litewskich polityków można było podziwiać na Dożynkach w Solecznikach.

Imprezy kulturalne – okazja dobrej zabawy

Jak i każda gmina rejonu solecznickiego gmina butrymańska sławi się swoimi tradycyjnymi imprezami kulturalnymi. Na trwałe do kalendarza organizowanych tu przedsięwzięć weszły Zapusty i Dni Gminy w Janczunach oraz Święto Jana w Butrymańcach. Bynajmniej nie są to jedyne święta, gromadzące mieszkańców gminy, te jednak z racji długoletniej tradycji i jakości organizacji stanowią wizytówkę imprez kulturalnych gminy butrymańskiej. Każda tego rodzaju impreza jest sceną dla małych i dorosłych artystów, zarówno gościnnie przybyłych, jak też miejscowych.

 

Historia i pamiątki gminy

Od początku XVII wieku Butrymańce należały do rodziny Houwaltów. Ważniejszym osiedlem stały się dopiero w końcu XVIII wieku. Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła zaprojektowany przez Jana Podczaszyńskiego (autora m. in. pałacu w Jaszunach) został zbudowany w 1799 roku z funduszy Jana Szrottera, barona, kapitana wojsk pruskich. Był początkowo kościołem filialnym bieniakońskim. Kościół jest bezwieżowy, na jego frontonie znajduje się oryginalny balkon z bolustradą i figurą Chrystusa. Siedem kościelnych lichtarzy z XVIII w. są cennymi dziełami sztuki ogłoszonymi jako zabytki. Obok kościoła - dzwonnica murowana z 1901 roku, ufundowana przez Paulinę z Puttkamerów Houwalt. Przy kościele zachowały się groby rodzinne Houwaltów.

 

W kościele znajduje się tablica pamiątkowa mieszkańcom wsi Koniuchy, pomordowanym podczas II wojny światowej. W nocy z 29 na 30 stycznia 1944 r., dowodzony przez Jaakowa Prennera oddział partyzantów sowieckich, złożony z ukrywających się Żydów napadł na uśpioną wioskę i dokonał mordu ponad 100 mieszkańców Koniuch. W 2004 roku, 60 lat po masakrze, z inicjatywy samorządu rejonu solecznickiego i Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Koniuchach odsłonięto pamiątkowy krzyż z nazwiskami ofiar, a w kościele butrymańskim umieszczono pamiatkową tablicę.

Historyczną miejscowością gminy butrymańskiej są Rakliszki – dawna posiadłość Houwaltów, a wcześniej Tyszkiewiczów i Potockich, z których August hr. Potocki sprzedał Nowe i Stare Rakliszki Władysławowi Houwaltowi. Dzisiaj w Rakliszkach możemy obejrzeć pozostałości dawnego dworku.

 

Niedaleko Butrymańc leży wioska Rezy. Tu w roku 1989 znaleziono głaz niewiele ustępujący słynnemu Puntukasowi. Waży on około 20 ton. Nieopodal głazu rozmieszczono jeszcze 10 kamieni, symbolizujących wieki tysiąclecia, kiedy po raz pierwszy w źródłach historycznych było wzmiankowane imię Litwy.

Irena Kołosowska