Status terytoriów chronionych przez państwo dla Republiki Pawłowskiej

Ruiny Republiki Pawłowskiej zostały wpisane na listę terytoriów chronionych przez państwo. Przed kilkoma dniami Ministerstwo Kultury RL w ten sposób objęło opieką jeden z jeden z najwartościowszych obiektów historycznych rejonu solecznickiego.

Dotychczas o zachowanie dla przyszłych pokoleń pozostałości dawnej Rzeczypospolitej Pawłowskiej dbał jedynie samorząd rejonu solecznickiego, który przejął niszczejący obiekt od Biblioteki Mažvydasa. Niewykluczone, że gdyby nie ten uczyniony przed blisko dziesięcioma laty krok i działania samorządu, obiekt uległby całkowitemu zniszczeniu. Po przejęciu Republiki do swojej gestii władze samorządu niejednokrotnie aplikowały do struktur państwowych o wciągnięcie zabudowań dawnego dworu w Pawłowie na listę zabytków kultury chronionych przez państwo. Po kilku latach intensywnej korespondencji kwestia została rozwiązana, po czym należy spodziewać się większej uwagi, w tym też wsparcia finansowego ze strony państwa w celu zachowania obiektu dla przyszłych pokoleń.

Ruiny Republiki Pawłowskiej były i pozostają jednym z najważniejszych punktów wycieczek szkolnych, turystów i gości odwiedzających rejon solecznicki. W ramach finansowanego na bazie programu Leader projektu, w roku 2012 samorząd rejonu solecznickiego uporządkował terytorium dworu oraz stworzył dogodne warunki do zwiedzania obiektu. Urządzone ścieżki, wybudowany parking, odnowiony teren, ustawione ławki i kosze na śmieci, a także tablice informacyjne zmieniły teren Republiki Pawłowskiej nie do poznania. Całość doskonale uzupełnił kamienny pomnik z wizerunkiem Pawła Ksawerego Brzostowskiego wybudowany ze środków samorządu rejonu solecznickiego i Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.

- Nowy status obiektu pomoże kontynuować rozpoczęte przez samorząd prace, rozszerzając tym samym ich zakres, tworząc nowe możliwości. Ze względu na przyznawane przez naukowców znaczenie, Republika Pawłowska faktycznie zawsze była obiektem rangi państwowej. Teraz ten status został potwierdzony również prawnie. Zależy nam na konserwacji obiektu, chcemy, aby w Republice, jak i za czasów jej świetności,  tętniło życie, odbywały się festiwale, plenery – mówi mer rejonu solecznickiego Zdzisław Palewicz.

W XVIII wieku słynna na całą Europę Rzeczpospolita Pawłowska obejmowała obszar ponad 3 tys. hektarów, miała własną konstytucję, herb, pieniądze, parlament, skarb, kasę samopomocy, szkołę, itd. Jej prezydent, ks. kanonik Paweł Ksawery Brzostowski zniósł w swych posiadłościach pańszczyznę, ziemię rozparcelował między chłopów i wprowadził spłaty tytułem wykupu. Dbał też o ich życie, zdrowie, kulturę i oświatę. Rzeczpospolita Pawłowska istniała prawie 30 lat. Gdyby nie ostatni rozbiór Polski i klęska powstania kościuszkowskiego, mogłaby istnieć dalej. W 1794 roku Rzeczpospolita Pawłowska podzieliła losy państwa.

W 2014 roku została wydana książka w języku litewskim „Povilas Ksaveras Bžostovskis - Paulavos Respublika” („Paweł Ksawery Brzostowski - Rzeczpospolita Pawłowska) autorstwa Aurelii Arlauskienė, Łucji Jurgielewicz i Ramunė Šmigelskytė-Stukienė. Jej celem jest upowszechnienie w społeczeństwie litewskim wiedzy o tym wyjątkowym miejscu.

Irena Kołosowska